Giriş
Yerli ve Milli kavramları üzerine ülkemizdeki pazarlamacı arkadaşlar oldukça fazla kafa yordular ve ortaya insanları yanlış yönlendirecek birçok ifade attılar. Bu sayede her gün Yerli ve Milli XYZ manşetleri sayesinde nesinin yerli, nesinin milli olduğu belirsiz ürünler ve hizmetler ortaya çıkmaya başladı. Bu kafa karışıklığını gidermek üzere, yerli ve milli teknolojiler ortaya çıkaran bir insan olarak, konuyu biraz açmak istiyorum. Özellikle de ArGe/ÜrGe ve yerli/milli teknoloji üretimi ile ilgili yazacağım makalelerde sıklıkla kullanacağım kavramlar olduğundan özellikle bazı noktaları netleştirmek istiyorum.

Yerli ve Milli
Yerli kavramı temel olarak bir coğrafi bölgeyi simgeler. Örneğin yerli üretim dendiğinde, ülkemiz Türkiye’deki bir üretim faaliyeti ifade edilir. Bu üretim yabancı bir firma tarafından yapılabilir, fakat Türkiye’de yapıldığından yerli sayılır. Milli kavramı ise temel olarak bir ulusa ait olan anlamına gelir. Örneğin milli değer dendiğinde bir ulusun kendine özgü saydığı ve sahip olmakla övündüğü toplumsal ve kültürel ögeler ifade edilir.

Aşağıdaki başlıklarda belirtilen sanayi faaliyetlerine yönelik yerli ve milli ayrımları kavramları net bir biçimde tanıtma amacıyla verilmiştir. Gerçekte birçok ürünün içerisinde farklı seviyelerde yerlilik ve millilik bulunabilir. Bu konuları ayrı makalelerde ele alacağım, ürünlerin/fikirlerin değerlendirilmesi açısından oldukça önemlidir ve ülkemizde genelde atlanmaktadır.

Yerli ve Milli Tasarım
Ulusal bir firmanın Türkiye topraklarında tasarımcı ve/veya mühendisleri ile yaptığı tasarım faaliyeti Yerli ve Milli Tasarım olarak ele alınmaktadır. Örneğin bir iş makinası üreticisinin, bir iş makinasının dış görünüşü, şekli, boyutları, iç kabini, motoru, vb.. özellikleri ile ilgili yaptığı faaliyetler sonucu ortaya çıkardığı tasarım Yerli ve Millidir.

Burada bu tasarımın inovatif olması, teknoloji muhteviyatı, firmanın kattığı katma değer, çoğunluğunun lisanslı bir tasarım olup olmaması, ihracat/ithalat dengesine olan faydası, vb.. konular kastedilmemektedir. Eğer iki farklı Yerli ve Milli Tasarım ürün ülkemiz açısından katma değer çerçevesinde karşılaştırılacak ise ek olarak birçok paremetreye bakmak gerekecektir.

Yerli ve Milli Montaj
Yerli ve milli Montaj kavramı ulusal bir firmanın Türkiye sınırları içerisinde yaptığı montaj faaliyetlerine verilen addır. Örneğin ulusal X firmasının Y ülkesinden aldığı lisansla ve Z,W,V ülkelerinden tedarik ettiği bileşenlerle montajı Türkiye sınırları içerisinde yapmasına Yerli ve Milli Montaj denir. Montaj konusu olan ürünün tasarımı yerli ve milli olmayabilir, bu önemsizdir.

Örneğin bir savunma sanayi firmasının, ana kartı Taiwan’dan, haberleşme modülünü Avustralya’dan, yazılımı da Almanya’daki bir firmadan alıp bir ürün çerçevesinde birleştirdiği bir uydu haberleşme cihazı oldukça başarılı bir yerli ve milli montaj faaliyeti olarak ele alınabilir. Bu firma bu üründen haberleşme performansı olarak daha iyi bir ürün yapamayabilir (çünkü haberleşme modülünü hazır almıştır ve bu know-how/bilgi kendisinde bulunmamaktadır) fakat bu durum bu firmanın ürününün yerli ve milli bir montaj olmadığı anlamına gelmez. Hatta hatta bu montaj ürünü üretici firmanın bilgisi dışında farklı frekanslardan farklı yerlere bilgi transferi de yapıyor olabilir, bu yine de bunun başarılı bir yerli ve milli bir montaj olmadığı anlamına gelmez. Gerçekten. İlginç değil mi?

Yerli ve Milli Üretim
Yerli ve milli üretim kavramı temel olarak ulusal bir firmanın Türkiye sınırları içerisinde yaptığı (yani yerli) üretime verilen addır. Örneğin ulusal X firmasının Y ülkesinden aldığı lisansla tamamen fason üretimi Türkiye sınırları içerisinde yapmasına Yerli ve Milli Üretim denir.

Yerli ve milli üretim faaliyetinin “yerli” ve “milli” kısımlarını ayrı ayrı ele almakta fayda var. Çünkü yerli ve milli üretim yapan firmaların gerçekte yaptıkları üretimin ülkemize katkısının boyutu çok farklı olabilmektedir. Bu faaliyet çerçevesinde firma gerçekten bütün teknolojiyi geliştirmiş olabilir, olmayadabilir. Sadece montaj yapıyor olabilir, olmayadabilir.

Bir kargo otomatı üretiyorsunuz diyelim. ÜrGe ekibiniz, biraz da ArGe ekibinizin yardımıyla, bir tasarım (yerli ve milli tasarım diyelim) ortaya çıkardı. Parça listeleriniz ve üretim çıktılarınız hazır. Bu otomatın plastik, sac metal ve elektronik bileşenleri var. Plastik aksamı tamamen Çin’de, sac metal aksamı Rusya’da, elektronik bileşenleri de Taiwan’da ürettirip, bu bileşenleri Türkiye’de montelemeniz üretiminizi “yerli” yapar. Plastik/Metal/Elektronik bütün aksamları Türkiye’de fabrikada üretmeniz de üretiminizi “yerli” yapar. İlkine yerli demek kolay olmakla beraber milli demek biraz zordur, en fazla yerli ve milli montaj diyebilirsiniz. İkinci üretim şekline ise rahatlıkla yerli ve milli olarak adlandırılabilir.

Başka bir örneği de yazılım sektöründen verelim. Bir ERP yazılımı ortaya çıkardınız. Bu ERP yazılımınızda ABD’li X firmasının programlama kütüphanesini, Rusya’lı Y firmasınının istatiksel hesaplama kütüphanesini, Norveç’li Z firmasının grafik arayüz kütüphanesini ve Japon W makina öğrenme kütüphanesini kullandınız. Bunların entegre etmek için de kendiniz birçok kod yazdınız. Başarılı bir şekilde yerli ve milli yazılım ürettiniz. Fakat Rusya’lı Y firmasının istatistiksel hesaplama kütüphanesini veya Japon W makina öğrenme kütüphanesini sadece entegre etmek yerine yazsaydınız, daha milli olurdunuz. Belki ileride biraz daha düzgün bir yazılım yapabilmek için bir alt yapınız oluşabilirdi.

Yerli ve Milli Ürün
Yerli ve milli ürün temel olarak Türkiye sınırları içerisinde üretilen ve ulusal bir firmanın geliştirdiği ürüne verilen addır. Örneğin milli X firmasının büyük ölçüde Y ülkesinden aldığı lisansla geliştirdiği Z ürünü Yerli ve Milli Üründür. Bu işlem temel olarak distribütörlükten farklıdır, çünkü yurt dışından yapılan lisanslama veya alınan ekipman belirli derecedeki bir katma değerle ürün haline Türkiye sınırları içerisinde getirilmektedir.

Yerli ve milli montaj başlığındaki savunma sanayi firmamızın ürününe de yerli ve milli ürün bu nedenle diyebiliriz. Fakat iki farklı savunma sanayi firmasının aynı ürün kategorisindeki ürünlerini yerlilik ve millik açısından karşılaştırmak ve değerlendirmek tamamen ayrı bir konudur.

Yerli ve Milli Teknoloji
Yerli ve milli teknoloji kavramı ile Türkiye sınırları içerisinde Türkiye’deki ulusal bir firmanın ürettiği teknoloji kastedilir. Yani Y ülkesinden lisanslanan X teknolojisi paketlenip üzerine Türkçe yazılar yazıldığında Yerli ve Milli Teknoloji filan olmaz. Yerli ve milli montaj/ürün/üretim yaptınız. Bu sizi yerli ve milli teknoloji geliştiricisi doğrudan yapmaz.

Sonuç
Ülkemizde 2023 stratejisi ile hedeflenen, millilik katma değeri çok yüksek yerli ve milli ürünlerin geliştirilmesi ile yerli ve milli teknolojilerin geliştirilmesidir.